Yeşilin ve geri dönüşümün adresi üniversiteler karbon ayak izlerini azaltıyor

BARÜ, “iklim dostu” projeleriyle de fark yaratıyor

Nilay Meryem ÇÖMLEK

Yükseköğretim Kurulu (YÖK), Türkiye Çevre Haftası ve Dünya Çevre Günü’ne özel olarak logosunu yeşile dönüştürdü.

Yükseköğretim Kurulunun “Sürdürülebilir ve İklim Dostu Kampüs Projesi” ile teşvik ettiği üniversiteler, başta ağaçlandırma çalışmaları olmak üzere yürüttükleri pek çok etkinlik, uygulama ve bilimsel projelerle hem “karbon ayak izinin” azaltılmasına hem sürdürülebilir bir sistem oluşturulmasına öncülük yapıyor.

Yükseköğretim Kurulu Başkanı Erol Özvar, Dünya Çevre Günü dolayısıyla yaptığı açıklamada, iklim değişikliğiyle ortaya çıkan sorunlara işaret etti. Kuraklık, sel, su kıtlığı gibi sorunların tüm dünyayı etkilediğini ifade eden Özvar, insanlığın ortak meselesi olan bu sorunlara karşı tüm paydaşların katılımıyla tedbir alınmasının önem taşıdığını vurguladı. Özvar, sürdürülebilir, enerji verimli, doğayla uyumlu ve çevre dostu kampüsler oluşturulmasına yönelik çalışmaların devam ettiğini ayrıca üniversitelerde enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji uygulamalarının artırılmasını da teşvik ettiklerini belirtti.

Bu çerçevede üniversitelerde yürütülecek çalışmaların ayrı bir önemi bulunduğunu ifade eden Özvar, “Üniversitelerimizin sürdürülebilir bir yaşam için katkı sunacak kapasiteleri vardır. Hem araştırmalar ve projelerle hem de eğitim yoluyla bu sorunlarla mücadele etme konusunda büyük rol oynamaktadırlar. İklim değişikliğinin olumsuz sonuçlarına yönelik atılacak adımları son derece önemsiyoruz.” diye konuştu.

Yükseköğretim Kurulu, daha çevreci, daha temiz, daha yeşil bir Türkiye hedefine dikkat çekmek ve bu konuda farkındalık oluşturmak amacıyla Türkiye Çevre Haftası ve Dünya Çevre Günü’ne özel olarak logosunu yeşile dönüştürdü.

11 pilot üniversitede çalışmalar yürütülüyor

Türkiye’de üniversitelerin çoğunluğunun kampüslerinde güneş enerjisi sistemi bulunuyor. Kendi enerjisini üreten üniversiteler sensörlü aydınlatma, tasarruflu ampul, bina yalıtımı, ortam sıcaklığı kontrolü gibi uygulamalarla enerji tüketimini de minimum düzeyde tutuyor. Ayrıca, pek çok üniversitede ‘Sıfır Atık’ kampanyası ile atıkların geri dönüştürülerek kullanılmasını sağlayan kompost üretim tesisleri bulunuyor.

Yükseköğretim alanında iklim değişikliği ve çevreyle ilgili farklı alanlarda çalışmalar yürütülüyor. Bunların başında Yükseköğretim Kurulunda 4 Ekim 2022’de Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ve Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile imzalanan "Sürdürülebilir ve İklim Dostu Kampüs Oluşturulması Alanında İş Birliği Protokolü" kapsamındaki çalışmalar geliyor. Protokol kapsamında iklim değişikliğinin olumsuz sonuçlarıyla mücadele amacıyla pilot olarak belirlenen Bartın Üniversitesi, Ege Üniversitesi, Gazi Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Karabük Üniversitesi, Niğde Ömer Halis Demir Üniversitesi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Selçuk Üniversitesi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi ve Yıldız Teknik Üniversitesinde çalışmalar yürütülüyor.

Çevre konusunda “ihtisas üniversitesi” olarak belirlenen Düzce Üniversitesinde çalışmalar bilimsel çerçevede yapılıyor.

Sürdürülebilirlik ve çevre bilinci konusunda uluslararası bir platform olan ve “dünyanın en yeşil üniversitelerini” belirleyen Yeşil Üniversite Endeksinde (Green Metric) 2022 verilerine göre Türkiye’den 81 üniversite dünyada ilk bin üniversite arasında yer alıyor.

Üniversitelerin çevreyle ilgili uygulama ve projeleri

Türkiye’de her bir üniversite deprem bölgesi atıklarının çevreye zararsız bir şekilde imhası, plastik kullanımının azaltılması, atıkların türlerine göre ayrıştırılması, çevre kirliliğinin önlenmesiyle ilgili yaptığı birçok etkinliğin yanı sıra proje ve uygulamalarıyla da dikkati çekiyor. Bu proje ve uygulamalardan bazıları şöyle:

Dokuz Eylül Üniversitesi Kahramanmaraş merkezli depremlerin ardından yıkıntı atıklarının ortadan kaldırılması, bertaraf edilmesi ve yönetilmesi konusunda çalışmalar yürüttü. Dokuz Eylül Üniversitesinde kurulan Sürdürülebilirlik Ofisi üniversitenin alan kullanımı, enerji tüketimi, atık ve su yönetimi, ulaşım, eğitim ve araştırma konularındaki faaliyetleri izliyor, geliştirilmesi amacıyla çalışmalar yapıyor.

ODTÜ fakülte ve yurt binalarına çatı tipi güneş enerji santralleri kurdu. Karbon ayak izini azaltmak amacıyla kampüsün muhtelif yerlerine güneş enerjisi ile çalışan şarj üniteli banklar yerleştirildi. Merkezi ısıtma sistemleri ve lokal kazanları için oluşturulan bilgisayarlı izleme, kontrol ve otomasyon sisteminin vasıtasıyla doğal gaz kullanımında yıllık yüzde 50’ye yakın tasarruf sağlanıyor.

Marmara Üniversitesi Recep Tayyip Erdoğan Külliyesi kendi temiz enerjisini üretiyor. Yağmur sularını arıtıp kullanıyor. Geleceğin yeşil kampüslerine örnek olan Külliye sıfır atık üretiyor.

Dünyanın en yeşil 431. kampüsüne sahip Selçuk Üniversitesi, seralarında yıllık ortalama 65 bin bitki üretiyor. Yaklaşık 20 çeşit bitki, Alaeddin Keykubat Yerleşkesi’nde değerlendiriliyor. Üniversite, yerleşkede değerlendirilmek üzere karbon salınımını en aza indiren 7 adet elektrikli aracı hizmete sundu.

Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Yenilenebilir Enerji ve İklim Değişikliği Kulübünce temiz enerji araştırmalarını destekleyici laboratuvar ve fabrika gezileri düzenleniyor.

Hitit Üniversitesinde "Yenilenebilen Biyokütlelerden Selüloz ve Grafen Katkılı PLA Biyoplastiklerinin Üretimi Projesi" kapsamında kanserojen olmayan ve doğada çözünebilen plastik malzeme geliştirildi.

Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi, yerleşkenin bütün elektrik ihtiyacını karşılayacak Güneş Enerji Santrali kuruyor.

Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Çaycuma Gıda-Tarım MYO Kampüsünde meyve, sebze, tıbbi aromatik ve süs bitkilerinden oluşan “Yenilebilir peyzaj bahçesi” ile “Kampüs bostanı” oluşturuldu.

Sürdürülebilirlik üzerine özel web sayfası ve logo hazırlayan İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa sürdürülebilirlik faaliyetlerinin planlanması, üniversite genelinde uygulanırlığının takip edilerek paydaşlarla iletişim halinde güncellenmesini koordine etmek üzere sürdürülebilirlik komisyonu sürdürülebilirlik araştırma grubu kurdu.

Nuh Naci Yazgan Üniversitesinde Türkiye Omirilik Felçlileri Derneğinin plastik kapak projesine destek verildi.

Eskişehir Teknik Üniversitesi (ESTÜ) ilkokul çağındaki çocukların çevre bilincinin artırılması amacıyla “Geleceğin Yeşil Yakalıları” projesini başlattı.

Yozgat Bozok Üniversitesi "su hasadı" ile kuraklığa karşı tedbir alıyor. Üniversite yerleşkesinde yaz aylarında kuraklığın etkisini en aza indirmek amacıyla oluşturulan havuz ve suni göletler "su hasadı" ile dolduruluyor.

Giresun Üniversitesi Çevre Sorunları, Temiz Üretim Uygulama ve Araştırma Merkezince öğrencilere yönelik “Ekolojik Okuryazarlık Eğitimleri” düzenlendi.

İskenderun Teknik Üniversitesi bünyesinde İklim Değişikliği Uygulama ve Araştırma Merkezi kuruldu.

Haliç Üniversitesinin ev sahipliğinde 14-16 Haziran 2023 tarihlerinde “Uluslararası Küresel Isınma Konferansı” düzenlenecek.

BARÜ’den önemli projeler

Bartın Üniversitesi öncülüğünde iklim değişikliğine ilişkin sürdürülen proje kapsamında, Türkiye’nin su kıtlığı ve arazi tahribatı haritası hazırlandı. Üniversitenin iklim değişikliğiyle birlikte yaşanan sel ve kuraklık risklerinin azaltılmasını hedeflediği projesi, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı kapsamında destekleniyor. Ayrıca kâğıt üretimi sırasında açığa çıkan atık çözeltilerin değerli kimyasallara dönüştürülerek ekonomiye kazandırılmasına ilişkin proje yürütülüyor.

Çankırı Karatekin Üniversitesi Orman Fakültesinde, İç Anadolu bozkır ekosisteminden Karadeniz ekosistemine geçiş kuşağında yer alan Araştırma ve Uygulama Ormanı bulunuyor. İklim değişikliği sonuçlarından etkileneceği öngörülen orman, bulunduğu konum dolayısıyla bilimsel çalışmalara katkı sağlıyor.

Yükseköğretim Kurulunun “İklim Dostu Kampüs” projesinde pilot olarak yer alan Karabük Üniversitesinde iklim ve çevreyle ilgili çalışmalar bilimsel ve sistematik şekilde yürüyor. Kâğıt tüketimini azaltmak amacıyla dijital ve elektronik imzalı belge ve formlar kullanılıyor, yemekhanelerde çöpe atılan yemek miktarının en aza indirilmesine yönelik tedbirler uygulanıyor, atık yağlar mevzuata uygun toplanıyor, elektronik atıklar güvenli şekilde bertaraf ediliyor.

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Balıkesir Üniversitesi ve Güney Marmara Kalkınma Ajansı iş birliği ile yürütülen Yenilenebilir Gençlik Enerjisi Avrupa Birliği Projesi kapsamında yenilenebilir enerji alanlarında (rüzgâr, güneş ve biyogaz) eğitim ve uygulama laboratuvarları kuruldu.

Başkent Üniversitesi Yerleşkesinde tüm öğrencilere, akademik ve idari personele ücretsiz bisiklet hizmeti veriliyor. Ayrıca scooter istasyonları kurularak kullanımı teşvik ediliyor. Yerleşkede güneş enerjili şarj istasyonları bulunuyor.

Fırat Üniversitesi Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Bölümü Öğretim Görevlisi Rüçhan Keçeci, 15 yıldır üniversitedeki atölyesinde doğadaki atık metal ve demirlerden heykel, masa, sandalye, bank ve birbirinden farklı 3 boyutlu tasarımlar yapıyor.

Antalya Bilim Üniversitesi kampüsümüzde ücretsiz bisiklet kullanımı hizmeti sağlanıyor. Üniversitede sürdürülebilirlik ile ilgili 42 adet ders bulunuyor.

Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) “Atık Lastik Kauçukları ve Kenevirden Mamul Bir Kompozit Malzeme ve Bunun Üretim Yöntemi” projesi ile 8. İstanbul Uluslararası Buluş Fuarı’nda gümüş madalya kazandı. Sulama Yöntemi ve Bitki Su Tüketimi sistemi ile tarımsal sulamada israfı en aza indirmeyi hedefleyen OMÜ’nün Tanyeli Roket Takımı ise havadaki nemden su üreten makine imal ederek önemli bir tasarıma imza attı.

Sürdürülebilirlik alanında 16 adet sıfır atık belgesi kazanan Kastamonu Üniversitesi orman yönetimi, rehabilitasyon projeleri, erozyon kontrolü, su kaynakları yönetimi ve biyolojik çeşitlilik araştırmaları yapıyor.

Sıfır Atık En İyi Uygulama Ödülü sahibi Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, Yeşil Enerji kapsamında yürüttüğü doğa dostu enerji üretme çalışmalarıyla yerleşkesinin aydınlatmasını hidrojen enerjisi sistemiyle sağlıyor