BARÜ “Psikolojik İlk Yardım Rehberi” Yayımlandı

Nilay Meryem ÇÖMLEK

Bartın Üniversitesi (BARÜ) Psikolojik Danışma ve Rehberlik Uygulama ve Araştırma Merkezi tarafından Kahramanmaraş merkezli 10 ilde etkili olan depremlerden etkilenen kişilere doğru yöntemlerle psikolojik destek vermek amacıyla bir rehber hazırlanarak yayımlandı.

Alanında yetkin bilim insanlarının katkılarıyla sürecin sağlıklı işlemesi hedefiyle hazırlanan rehberde, akut dönemde yapılabilecekler kısa, net ve örnekler üzerinden açıklanarak kamuoyuyla paylaşıldı.

Bartın Üniversitesi (BARÜ) Psikolojik Danışma ve Rehberlik Uygulama ve Araştırma Merkezi tarafından hazırlanan psikolojik ilk yardımda dikkat etmeniz gereken hususlar anlatılarak şu önemli bilgilere yer verildi:

Psikolojik ilk yardım nedir?

Psikolojik ilk yardım, desteğe ya da yardıma ihtiyacı olan kişiye sunulan insani ve destekleyici müdahale olarak tanımlanabilir. Psikolojik ilk yardım hizmeti bu konuda bilgisi olan herke tarafından sağlanabilir, ayrıca bir uzmanlık gerektirmez.

Psikolojik yardım kimin içindir?

Psikolojik ilk yardım, yakın zamanda ciddi bir kriz ya da travma durumuna maruz kalan kişiler içindir. Hem çocuklara hem de yetişkinlere uygulanabilir. Her bireyin travma ya da kriz durumuna verdiği tepki farklı olabileceği için kimi yetişkinler psikolojik ilk yardıma ihtiyaç duymayabilir ya da bu yardımdan yararlanmak istemeyebilir. Böylesi bir durumda kişinin zorlanmaması, fakat ihtiyaç duyduğunda ya da ulaşmak istediğinde orada olunduğunun belirtilmesi gerekir.

Psikolojik yardım amacı nedir?

Psikolojik ilk yardımın temel amacı bireylerin temel ihtiyaçlarını ve endişelerini belirlemektedir. Ayrıca, psikolojik ilk yardım kapsamında gerçekleştirilen görüşmeler, kişilerin temel ihtiyaçlarını belirlenmesi ve karşılanması, bilgi edinmelerine, sunulan hizmetlere ve destek ağlarına ulaşmalarına olanak sağlar. Kişileri gelecekte ortaya çıkması zararlar hakkında korumak gibi önleyici bir işlevi de bulunmaktadır.

Yapılması gerekenler

-Kişinin mahremiyetine saygı duyun, konuşması için alan açın ve empati kurun. “Şuanda yaşadığın çok zor bir durum, neler yaşadığını senden duymak isterim, anlatmak ister misin?”

-Dinlediğini belli edin ve hissettirin. Örneğin ‘hıhı…, evet’, duygu yansıtması yapabilir, ‘Evet çok zor, böyle hissetmen çok normal’ gibi tepkiler verebilirsiniz.

-Kişinin hislerini onaylayın. ‘Çok üzgünüm, senin için ne kadar üzücü olduğunu hayal edebiliyorum’, ‘Kim olsa böyle hissederdi, yaşadığın şeyler hiç kolay değil.’

-Eğer sahipseniz doğru bilgiler sağlayın. Ne bildiğiniz veya bilmediğiniz konusunda dürüst olun. Bilmiyorsanız; ‘Bilmiyorum ama senin için öğrenmeye çalışacağım’ diyebilirsiniz.

-Kendi durumunu kendi sözleriyle ifade etmesi için teşvik edin. İlişki kurarak dostça bir merakla sorular sormaya çalışın.

-Kişinin konuşmasına izin verin, sözünü kesmeyin, uzun süreli sessizliklerden korkmayın. Kişinin yanında olmanın ve acısına şahitlik etmenin ona destek sağlayan en değerli faktör olduğunu unutmayın.

-Kişilerin güçlü yanlarına vurgu yapın ve kendilerine nasıl yardım ettikleri konusuna odaklanın. Her şeye rağmen ayakta kalabilmiş, çabalıyor, birilerine ulaşmaya çalışıyor, yardım arıyor, kendini bırakmamış bu güçlü bir yandır.

-Sakin ve aynı duyguda kalarak duygularını anlamaya çalışın.

Yapılmaması gerekenler

-Kişiyi hikayesini anlatması için zorlamayın ve yaşananları uzun uzun ve detaylı olarak açması için teşvik edici olmayın.

-Kişinin sözünü yarıda kesmeyin. ‘Ben de böyle şeyler yaşamıştım’ şeklinde ifadelerden kaçının ve kişiyi acele ettirmeyin.

-Yardıma ihtiyacı olan kişiye neler yapıp yapmadığına ya da nasıl hissettiğine yönelik yargılayıcı bir tutum takınmayın. ‘Böyle hissetmelisin’, ‘öyle deme, öyle düşünme’, ‘sakin ol’, ‘neden… yapmadım’, ‘keşke … yapsaydın’, ‘yaşadığın için çok şanslısın, şükret bak annen, baban hayatta’ gibi tepkilerden kaçının.

-Doğru olmayan sözler söylemeyin, boş vaatler vermeyin ve gerçekçi olmayan beklentilere sokmayın. ‘Her şey düzelecek’ tarzı ifadelerden kaçının.

-Kişilere başkalarının hikayelerini veya durumlarını anlatmayın. Raportör gibi soru yağmuruna tutmayın.

-Kişilerin tüm problemlerini onlar için çözmek zorundaymış gibi hissetmeyin. Sorun çözmeye değil, dinleyip anlatmaya çalışın.

-Olumsuz kelimeler, cümleler kurmayın. ‘Daha da kötüye gidiyor’, ‘perişan gözüküyorsun’, ‘kimse kurtulamaz’, ‘yapacak bir şey yok’ demeyin.

-Acıma, ahlanıp vahlanma, söylemediği duyguyu kimseye yansıtma. ‘Çok perişan olmuşsunuzdur, sen de suçluluk hissettin’ gibi eylemlerden kaçının.

Depremden etkilenen öğrencilerle iletişim rehberi Depremden etkilenen öğrencilerle doğrudan ya da arkadaşları vasıtasıyla iletişim kurmaya çalışın. Onlarla iletişim kurmaktan ve konuşmaktan çekinmeyin. Öncelikli hedef, öğrencilerin yalnız olmadıklarını, önemsediklerini hissetmeleri için temas kurmaktır.

Öğrencilerle iletişim kurulurken kısa mesaj (SMS) ve internet tabanlı mesaj uygulamalarına öncelik verin. Depremden etkilenen bireylerin teknolojik araçları şarj etme ve şebeke sorunları yaşayabileceğini unutmayın.

Öğrencilerin kısıtlı iletişim imkanlarını ve zamanlarını sizden daha önemli gördükleri durum ya da kişiler için saklıyor olabileceklerini göz önünde bulundurun. Bu sebeple ısrarlı aramalar yapmak yerine arkadaşları aracılığı ile diğer yollarla iletişim kurmayı deneyin.

Öğrencileri çaresizlik ve yalnızlık duygularından korumak amacıyla destek vermeniz önemlidir.

Öğrencilerle iletişim kurarken soğukkanlı olmaya çalışın. İletişim sırasında kendinizi kötü hissettiğiniz durumlar olması oldukça normaldir. Bunu ifade etmeniz öğrenciye zarar vermekten çok anlaşıldığı hissettirebilir. Örneğin; ‘çok üzgünüm, çok ağır şeyler yaşamışsın. Senin için şu an ne yapabilirim bilmiyorum ama daha iyi olman için elimden geleni yapmaya hazırım.’

İletişim kurarken kendi travmalarınız tetiklenebilir ve baş etmekte zorlanabilirsiniz. Duygu düzenlemede zorlandığınız durumlarda iletişim kurmaya başka bir öğretim elamanına devredebilirsiniz.

Yapamayacağınız sözler vermeyin ve gerçekçi olmayan ifadelerden kaçının. Öğrencilere açık, net olun ve doğru mesajlar verin. İletişim sırasında sorular sorarak zorlamak, ayrıntılı bilgi almaya çalışmak yerine dinlemeniz, öğrencinin konuşmasını engellememeniz ve bölmemeniz önemlidir. Kendi merakınızla ilgili sorular sormaktan kaçının.

Basından ya da sosyal medyadan öğrendiğiniz olumsuz bilgileri paylaşmayın.

Her durumda duygularını paylaşmaya ve umut verici cümleler kurmaya çalışın. Örneğin; ‘Yaşadıkların için çok üzgünüm. Ben ve diğer arkadaşların yanında olacağız. Bir şeye ihtiyacın olursa ben buradayım.’”