62 işletme salgın nedeniyle yatırımlarını iptal etti!

Nilay Meryem ÇÖMLEK

Dünya Sağlık Örgütü’ne göre ilk olarak Aralık 2019’da Çin’in Wuhan eyaletinde ortaya çıkan Covid-19 virüsü yaklaşık 3 ayda dünyanın tüm ülkelerinde görülmeye başladı. Virüsün yayılım hızından dolayı hem ülkelerin aldıkları önlemler hem de üretim ve tedarik yollarında yaşanan sıkıntılar Dünya’yı 1929’da yaşanan Büyük Buhrandan sonraki en büyük iktisadi krizine sürükledi.

Küresel Dünya’ya entegre ülkelerin yaşadığı ekonomik sorun ülkemizde de görüldü. Ülkemiz 2020’nin ilk üç ayında yüzde 4.5 büyümesine rağmen pandeminin iktisadi olarak en fazla hissedildiği Nisan-Mayıs-Haziran döneminde GSYH’si yüzde 9,9 oranında bir küçülme yaşadı. Fakat üçüncü dönemde ekonomi toparlanarak büyüme oranı yüzde 6,7 olarak gerçekleşti.

Bu süreç Dünya’da ve Türkiye’de sadece üretim yapan büyük işletmeleri etkilememiş ayrıca ülke ekonomisinde büyük yeri olan KOBİ olarak nitelendirilen küçük işletmelerde de hissedildi.

Bu nedenle Bartın’da bulunan işletmelerin Covid-19 pandemi sürecinden etkileri için Kamu-Üniversite-Sanayi İşbirliği (KÜSİ) kapsamında bir anket düzenlendi. Ankette işletmelere pandemi sürecinde yaşadıkları ve sonrasında beklentileri hakkında 21 farklı soru soruldu. Bu sorulara 112 firma yanıt verirken bu çalışmayla ankete katılan 112 işletmenin vermiş olduğu cevaplar değerlendirilerek analiz edildi.

Sektörlere ve çalışan sayısına göre de anket sonuçları değerlendirildiği rapor çalışma grubunda; KOSGEB Bartın İl Müdürü Gökhan Akdağoğlu, KOBİ Uzmanı Ali Emre Çullu, Bartın Üniversitesi Dr. Öğr. Üyesi Ahmet Öztel, Dr. Araştırma Görevlisi Mustafa Emir Yücel, Bartın Sayacılar ve Ayakkabıcılar Derneği Başkanı Necati Sandıkçı yer aldı.

Ankete katılan 112 işletmenin 38’i (yüzde 33,9) Diğer İmalatlar sektöründe faaliyet gösterirken bu sektörü 12 firma (yüzde 10,7) ile Gıda Ürünleri İmalatı sektörü izledi. Ayrıca ankette üretim yapmayan Diğer (İmalat Dışı) 8 işletme de yer aldı.

Ankete katılan işletmelerden 64’ü (yüzde 57) 10 yıl ve daha fazla süre faaliyet gösteren işletmelerden oluşurken, pandemi döneminde kurulan 8 (yüzde 7) işletme de katıldı. Analiz kapsamında yer alan işletmelerin 89’u (yüzde 80) 4 yıl ve üzeri faaliyet gösteren firmalardan oluştu.

Ankete katılan işletmelerin istihdam yapısı genel olarak 10 ve altı çalışandan oluştu. İşletmelerin yüzde 55’i (61 işletme) 9 veya daha az çalışana sahip iken 50 ve üzeri çalışan istihdam eden 51 işletmenin oranı yüzde 45 oldu. İşletmeler içinde 250 ve üzeri çalışan istihdam eden sadece 4 firma (yüzde 4) oldu.

78 işletme üretime devam etti!

Pandemi sürecinde 112 işletmenin yüzde 30’u (34 işletme) faaliyetini geçici süre durdururken, yüzde 70’i (78 işletme) işletmelerini geçici süre kapatmadan üretime devam etti. Bu süreçte ankete katılan işletmelerin hiçbiri faaliyetlerini sürekli olarak durdurmadı.

Satış gelirleri azaldı

Ankete katılan işletmelerin satış gelirlerinin azaldığı gözlemlendi. Bu süreçte satış geliri değişmeyen veya artan işletmelerin oranı yüzde 17 (19 işletme) iken, satış geliri azalan işletmelerin oranı (92 işletme) yüzde 83 olarak tespit edildi. Diğer bir önemli sonuç ise satış gelirleri yüzde 25’ten daha fazla azalan işletme oranının yüzde 56 (63 işletme) olarak gerçekleşmesi oldu.

Yüzde 75’i eksik kapasite çalıştı

Bartın’da bulunan ve ankete katılan işletmelerin yüzde 75’i (84 işletme) pandemi sürecinde eksik kapasite ile çalıştığını beyan etti. Bu süreçte yüzde 50 ve daha altı kapasite ile çalışan işletme oranı yüzde 59 (65 işletme) olarak tespit edilirken, üretim kapasitesinde değişiklik olmayan firmaların oranı yüzde 24(27 işletme) oldu. Ankete katılan firmalardan sadece 1’i (yüzde 1) bu süreçte kapasitesini artırdı.

En büyük endişeleri: “Kredi ve Diğer Borçlarını Ödeyememek”

İşletmelerin pandemi sürecinden dolayı yaşadıkları en büyük endişe yüzde 44 (49 işletme) ile “Kredi ve Diğer Borçlarını Ödeyememe” olarak ortaya çıktı. Bu cevabı yüzde 42 (47 işletme) ile “Satışların Yüksek Düzeyde Azalacağı”, yüzde 33 (37 işletme) ile “Çalışanların Maaşlarını Ödeyememe” ve yüzde 28 (31 işletme) ile “Alacak Dengesinin Yüksek Düzeyde Bozulacağı” ile “Satışların Düşük Düzeyde Azalacağı” izledi. Pandemi sürecinden dolayı herhangi bir endişesi olmayan işletme sayısı ise 9 (yüzde 8) olarak izlendi.

Yüzde 61’inin satışları azaldı

Covid-19 salgınının işletmenize etkileri ile ilgili soruya ankete katılan şirketlerin yüzde 61’inin (68 işletme) “Satışlarım Azaldı” cevabını verdiği görülürken Covid-19 salgın sürecinin Bartın’da bulunan şirketlere en büyük etkisinin satışların düşmesi yönünde olduğu belirlendi. Bu cevabı yüzde 41 (46 işletme) ile “Alacaklarımı Tahsil Etmekte Sorun Yaşanmaktadır” ve yüzde 38 (43 işletme) ile “Çalışanlarda Motivasyon Kaybı Oluşmaktadır” izledi.

22 işletme uzaktan ve esnek çalışma uygulamasına geçti

Pandemi sürecinde üretimin sürekliliği için şirketlerin yüzde 87’si (97 işletme) tedbirler kapsamında yürürlükte olan maske, mesafe ve temizlik kurallarına uyum denetimlerini artırırken, yüzde 20’si (22 işletme) uzaktan çalışma ve esnek çalışma uygulamasına geçti. Anket kapsamındaki 112 işletmenin sadece 5’i (yüzde 4) herhangi bir önlem almadığını belirtti.

İşletmelere dijitalleşti!

Pandemi sürecinde satışlarını dijital ortama taşıyan işletme sayısı yüzde 23 (26 işletme) ile çok düşük seviyede kaldı. Satışlarını dijital orama taşıyan 26 firmadan sadece 4’ü satışlarının yüzde 50 ve daha fazlasını dijital ortama taşıdı. İşletmesini dijital ortama taşımayan firma sayısı 86 olarak tespit edildi.

Salgın nedeniyle 2021 yılında satış kaybı bekleyen işletmelerin oranı yüzde 85 (95 işletme) ile çok yüksek bir oranda ortaya çıktı. Ayrıca işletmelerin yüzde 59’u (66 işletme) satışlarının yüzde 25 ve daha fazlasının azalacağını öngördü.

İşçi çıkarma yasağı etkili oldu

İşletmelerin pandemi sürecinde genel olarak çalışanlarını işten çıkarmadığı görüldü. Ankete katılan işletmelerin yüzde 71’i hiçbir çalışanını işten çıkarmadığını beyan etti. Yine ankete katılan işletmelerden 13’ü hiçbir çalışanı olmadığını belirttiğinden, 1 ve daha fazla çalışanı bulunan şirketlerin yüzde 93’ü hiçbir çalışanını işten çıkarmadı. Pandemi döneminde işçi çıkarma yasağının bu noktada etkili olduğu düşünülüyor.

Pandemi nedeniyle sadece 1 işletme 5-10 kişi arasında işten çıkarma durumu yaşadığını belirtirken, 7 işletme 5 kişiden az çalışanı işten çıkardığını belirtti.

Salgının devam etmesi durumunda 17 işletme 5 kişiden az çalışanını işten çıkarabileceğini belirtirken 3 işletme 5-10 kişiyi, 3 işletme de 11-50 arası çalışanını işten çıkarabileceğini belirtti. Hiçbir çalışanını işten çıkarmayacağını beyan eden firma sayısı 77 olarak tespit edildi.

İşletmelerin yüzde 54’ü yeni işçi almadı

Salgın döneminde işletmelerin yüzde 54’ü (60 işletme) yeni çalışan almadığını beyan ederken, yüzde 46’sı (56 işletme) en az 5 çalışan olmak üzere istihdam sağladığını belirtti. Covid-19 salgınının ortaya çıkmasından sonra çalışanınızı işten çıkarmak zorunda kalan işletmelerden 4’ü 5 kişiden az yeni çalışan işe aldığını beyan ederken, 1 işletme 11-50 arası yeni çalışanı işe aldığını belirtti. İşten çıkarma yaptığını beyan eden firmalardan sadece 1’i yeni çalışan almamıştır.

Planlanan yatırımlar iptal oldu!

Salgından dolayı işletmelerin yüzde 55’i (62 işletme) planlanmış bir yatırımı iptal ederken, yüzde 45’i (50 işletme) yatırımlarını iptal etmedi.

Ankete katılan işletmelerin borçluluk oranları orta seviyede yüzde 54 ile (61 işletme) kümelenmiş durumda oldu. İşletmelerin yüzde 8’inin (9 işletme) hiç borcu yokken, yüzde 10’u (11 işletme) düşük borçluluk düzeyinde olduğu gözlemlendi. Ankete katılan işletmelerin yüzde 20’si (22 işletme) yüksek borçluluk oranına sahip iken yüzde 8’inin (9 işletme) borçluluk düzeyi çok yüksek oldu.

İşletmelerin 2021 borçluluk oranlarının 2020’ye göre durumlarının belirlendiği “2021 yılında borçluluk oranınızın nasıl değişeceğini öngörüyorsunuz?” sorusuna verilen yanıtlara göre; ankete katılan işletmelerin yüzde 53 (59 işletme) ile borçluluk oranının artacağı beklediği görüldü. Borçluluk oranının aynı kalacağı veya azalacağını belirten firmaların oranı ise yüzde 47 (53 işletme) olarak ifade edildi.

Salgın devam ederse…?

Salgının devam etmesi durumunda işletmelerin yüzde 53’ü (59 işletme) faaliyetlerine devam edeceğini belirtirken, yüzde 15’i (17 işletme) 1 seneden fazla sürdürebileceğini belirtti. Ankete katılan işletmelerin yüzde 32’si (36 işletme) faaliyetlerine 1 seneden daha az devam edeceğini kaydetti.

Ankete katılan işletmelerin yüzde 54’ü (61 işletme) “Faaliyetlerime Salgın Öncesi Dönemde Olduğu Gibi Devam Edeceğim” seçeneğini işaretlemiş olsa da bu firmaların 22’si en az bir diğer seçeneği işaretledi. Bu nedenle diğer şıklarda belirtilen faaliyetlerinden hiçbirini gerçekleştirmeyecek firma sayısı 39 (yüzde 35) olarak elde edildi. İşletmeler salgın sonrası en fazla “Yeni Pazar/Müşteri Arayacağım” faaliyetini gerçekleştireceğini (yüzde 39) belirtirken, en az “Satışlarımı Dijital Ortama Taşıyacağım” seçeneğini işaretledi.

Kira ve finansman desteği bekleniyor!

Salgın sonrası normalleşme sürecinde nakdi destek bekleyen 68 işletme finansman desteğine ihtiyaç duyacağını belirtirken 51 firma kira ve diğer işletme gideri desteğine ihtiyacı olduğunu belirtti. Bu işletmelerin 31’i hem finansman hem de kira ve diğer işletme gideri desteğine ihtiyacı olduğunu belirtti.