“Bir Gün Değil Her Gün Çocuk Hakları Günü”

Aydın Geçgen

Birleşmiş Milletler (BM) tarafından 20 Kasım 1989 tarihinde kabul edilen Çocuk Hakları Sözleşmesi’ne de atıfta bulunan Bartın Eğitim-Sen Şube Başkanı Sedat Bora, açıklamasında “Birleşmiş Milletler tarafından 20 Kasım 1989 tarihinde kabul edilen Çocuk Hakları Sözleşmesi; nerede doğduklarına, kim olduklarına; cinsiyetlerine, dinlerine, etnik kökenlerine bakılmaksızın bütün çocukların haklarını tanımlayarak yaşama hakkı başta olmak üzere; eksiksiz biçimde gelişme hakkı; zararlı etkilerden, istismar ve sömürüden korunma hakkı; aile, kültür ve sosyal yaşama eksiksiz katılma hakkını içermektedir. Çocuk Hakları Sözleşmesi’ne yön veren temel değerler ayrım gözetmeme, çocuğun yararının gözetilmesi, yaşama ve gelişme hakkıdır. Çocuk hakları, dünya üzerindeki bütün çocukların doğuştan sahip olduğu; eğitim, sağlık, yaşama, barınma; fiziksel, psikolojik veya cinsel sömürüye karşı korunma gibi hakları içermektedir. Bu sözleşme halen, 196 ülke tarafından onaylanmasıyla, taraf olan ülke sayısının en yüksek olduğu sözleşme özelliğini de korumaktadır. Türkiye sözleşmeyi, 1990 yılında imzalamış ancak 1995 yılında bazı çekincelerle sözleşmeyi yürürlüğe koymuştur. Sözleşme ayrım gözetmeme (Madde 2), çocuğun yüksek yararı (Madde 3), yaşama ve gelişme hakkı (Madde 6), katılım hakkı (Madde 12) olmak üzere 4 temel hak üzerine inşa edilmiştir. Öte yandan Türkiye çocuk hakları içerikli 39 adet uluslararası sözleşme ve protokole imza atarak taraf olma iradesini ortaya koymuştur. Türkiye Çocuk Hakları Sözleşmesi’ne taraf olduğu gibi, BM Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası Sözleşmesi’ne de taraftır. Sözleşmenin 13 ve 14. maddeleri eğitim hakkını içermektedir.  Ayrıca zorunlu eğitimin parasız olması ve devlet tarafından karşılanmasının zorunluluğu bulunmaktadır. Bu kriterler çerçevesinde ülkemizde çocuk haklarının ne durumda olduğuna baktığımızda vahim bir tablo ile karşı karşıya kaldığımızı görmekteyiz.” dedi.

“Çocuğun eğitim hakkı yerine getirilmiyor”

Öncelikle eğitim konusunda çocukların yaşadıkları sorunlardan söz eden Bora, yaptığı açıklamada şunları söyledi:

“Türkiye’de anadili Türkçe’den farklı (Kürtçe, Arapça, Lazca, Hemşince, Çerkezce, Rumca, Gürcüce vb.) olan milyonlarca çocuğun kendi anadillerinden koparılmadığı bir ortamda eğitim görmeleri en temel haklarıdır. Türkiye’de farklı inanca mensup çocukların zorunlu din dersine tabi tutulması sözleşmeye aykırıdır. AİHM’in Türkiye aleyhine verdiği çok sayıda karara rağmen zorunlu din dersi uygulaması devam ettirilmektedir. Türkiye’de 1,5 milyon mülteci çocuk geçici koruma altındadır. Bu mülteci çocukların 610 bini okula kayıtlı durumdadır. Bununla birlikte, Milli Eğitim Bakanlığı verilerine göre, hâlen 350 bini aşkın mülteci çocuk, eğitim sisteminin dışında bulunuyor. Her ne kadar ‘herkes için eğitim hakkı’ndan bahsedilse de farklı cinsel yönelimlere ve cinsel kimliklere sahip çocuklar yine görmezden gelinmeye devam ediyor.

“Engelli çocuklar yaşamın her alanında dışlanıyor”

Eğitim Reformu Girişimi raporuna göre, Türkiye’deki engelli çocukların yarısından fazlası, yani yaklaşık 300 bini eğitim alamıyor. TÜİK verilerine göre, 6 yaş ve üzeri engellilerin neredeyse yarısı okuryazar bile değil. Milli Eğitim Bakanlığı’nın 2015-2016 eğitim-öğretim yılı istatistiklerine göre engelli çocukların yarısından fazlası örgün eğitim hakkına erişemiyor. Toplumsal yaşamın sürdüğü alanlara, parklara, açık alanlara, ticari ve sosyal merkezlere, eğitim ve kamu kurumlarına engelli çocuklar çoğunlukla erişememektedir.

“Çocuklarla ilgili yansıyan adli istatistikler”

Adalet Bakanlığı’nın verilerine göre, 82’si kız çocuğu olmak üzere 3 bin 85 çocuk cezaevlerindedir. Adalet Bakanlığı verilerine göre, 2017 yılında her 100 bin çocuktan bin 608 çocuk suça sürüklenmiştir. Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği’nin Kasım 2017 tarihli ‘Çocuk Mahpuslar’ raporuna göre, 2009 yılından Mart 2017’ye kadar 17 çocuk hapishanede hayatını kaybetmiştir. Bu çocukların 9’u ‘intihar’ ederek yaşamına son vermiştir.

“Çocuk işçiliği devam ediyor”

2018 yılının ‘Çocuk İşçiliğiyle Mücadele Yılı’ ilan edilmesine karşın çocuk işçiliğini denetleme konusunda etkili bir politika yürütülmediği açıkça görülmektedir. Türkiye’de Çocuk İşçiliği ve İş Cinayetleri Raporu’na göre 2013’ten 2018’in ilk 5 ayına kadar 29’u mülteci/göçmen olmak üzere 319 çocuk iş cinayetinde yaşamını yitirmiştir. Türkiye’de halen yasalara göre, çalışması yasak olan çocuklar, tarım işçisi çocuklar ve stajyer-çırakların da eklenmesiyle 2 milyondan fazla çocuk işçi bulunmaktadır.

“Çatışma ortamları en çok çocukları etkiliyor”

UNICEF, dünya genelinde 2018 yılının ilk dört ayında çatışmalarda yüzlerce çocuğun öldürüldüğünü ve yaralandığını açıkladı. İHD’nin İnsan Hak İhlalleri Bilançosu’na göre, 8 çocuk zırhlı araç ya da sivil polis aracı çarpması sonucu; 24 çocuk resmi hata sonucu hayatını kaybetmiştir. İHD’nin raporuna göre, mayın ve sahipsiz bomba patlaması sonucu 6 çocuk yaşamını yitirmiştir. 2017 yılında 15 çocuk (8 kız, 7 erkek) ‘intihar’ ederek yaşamına son vermiştir.

“Çocuklara yönelik cinsel suç oranları artarak devam ediyor”

2017 yılı genelinde ve 2018 yılının ilk 6 ayında, 18 aylık bir süre zarfında 21 bin 957 çocuk hamile olarak kayıtlara geçmiştir. Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu verilerine göre; 2017 yılında 387 çocuk, 2018 Ekim ayına kadar ise, bin 20 çocuk istismara uğradı. 2017’de çocukların cinsel istismarı hakkında açılan davalarda suç sayısı toplam 16 bin 348’i bulmuştur. Bu sınırlı vakalar da göstermiştir ki ülkemizde başta çocukların eğitim ve yaşam hakkı olmak üzere; çocukların en temel hakları tehlike altındadır.”

“Çocuklarımıza sahip çıkmaya devam edeceğiz”

Çocuk hakları için mücadelelerinin devam edeceğini kaydeden Bora, “Eğitim Sen olarak, bütün bu olumsuz tabloya rağmen, ‘çocuğun üstün yararı’ ile altına imza konulmuş olan Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin uygulanmasına yönelik mücadelemiz sürmektedir. Çocukların hiçbir tehlike ve tehdide maruz kalmadan, gelecek kaygısı duymadan, barış içinde ve güvenli bir ortamda çocukluklarını mutlu ve özgürce yaşayabilmeleri için çocuklarımıza sahip çıkmaya devam edeceğiz.” dedi.