Bartın Üniversitesi’nde aşı standı kuruldu

Nilay Meryem ÇÖMLEK

Bartın İl Sağlık Müdürlüğü tarafından Üniversitesi Ağdacı Yerleşkesine kurulan stantta öğrenciler ile personele yeni tip koronavirüs (Kovid-19) aşısı uygulandı.

Bartın Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Orhan Uzun’un da ziyaret ettiği stantta aşıların tamamlanması konusunda öğrenci ve üniversite personeline tavsiyelerde bulunuldu.

Uluslararası öğrencilerin de ilgi gösterdiği stant gün boyunca açık kaldı.

Sağlık Bakanlığı verilerine göre; Bartın’da en az iki doz aşı olmuş 18 yaş ve üstü nüfus yüzde 78,1’e ulaştı.

COVID-19 pandemisi, ciddi bir halk sağlığı acili olarak ortaya çıkmış ve yanıt verilmesi gereken bir sürecin başlatılmasına neden oldu. 11 Mart 2020 tarihi itibarıyla da Dünya Sağlık Örgütü bu olayı Uluslararası Sağlık Tüzüğü’ne istinaden halk sağlığı acili olarak ilan etti. Bu süreç, tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de Sağlık Bakanlığı tarafından yakından takip ediliyor.
COVID-19 pandemisine yanıt vermek amacıyla Sağlık Bakanlığı tarafından gerçekleştirilmesi planlanan müdahalelerden biri de kitlesel COVID-19 aşılaması.
Hastalığa maruz kalma, hastalığı ağır geçirme ve bulaştırma riskleri ile hastalığın toplumsal yaşamın işleyişi üzerindeki olumsuz etkisi değerlendirilerek COVID-19 aşısı uygulanacak gruplar belirlenmiş olup bu gruplara sırasıyla uygulanmaya devam ediyor.

Aşı, Aile Sağlığı Merkezinde yapılacağı zaman, kişinin kayıtlı bulunduğu aile hekimliği biriminde uygulanıyor. Kişinin çeşitli nedenlerle bağlı bulunduğu aile hekimine ulaşamadığı durumda ise en yakın aile hekimliği biriminden veya hastanede aşı uygulamaları için hali hazırda hizmet vermekte olan erişkin aşılama birimlerinden randevu alması durumunda aşılanması sağlanıyor.
Aşı sonrası istenmeyen etkiler elektronik ortamda kayıt altına alınırken titizlikle izlenerek değerlendiriliyor.
Sağlık Bakanlığı tarafından temin edilen aşılar, aşılama hizmeti sunulan sağlık kuruluşlarında ücretsiz olarak uygulanıyor.

Aşılama önerileri, T.C. Sağlık Bakanlığı Koronavirüs Bilim Kurulu tarafından dünyada ve Türkiye’de yapılan çalışmaların, gözlemlerin ve değerlendirmelerin titiz bir şekilde incelenmesi sonucunda yapılırken dinamik bir süreç olan pandemi dolayısıyla yeni bilgiler edinildiğinde bu önerilerde değişiklikler olabiliyor. Güncel bilgiler için T.C. Sağlık Bakanlığı sosyal medya hesaplarını ve “covid19asi.saglik.gov.tr”, “covid19.saglik.gov.tr” web sitelerini takip edebilirsiniz.

Ülkemizde süreç içerisinde birden fazla COVID-19 aşısı türü uygulanabilecek olmakla birlikte şu anda inaktif COVID-19 aşısı (Sinovac) ve mRNA COVID-19 aşısı (Biontech) uygulanıyor.

COVID-19 aşıları, öncelikli olarak Aile Sağlığı Merkezleri olmak üzere İl Sağlık Müdürlükleri tarafından belirlenen aşılama hizmeti sunulan kamu hastanelerinde ve özel hastanelerde yapılıyor. Toplum Sağlığı Merkezleri/İlçe Sağlık Müdürlükleri ekiplerince sağlık kuruluşu dışında oluşturulan aşı istasyonlarında ve mobil ekiplerce yerinde aşılama hizmeti veriliyor. Evde sağlık hizmeti sistemine kayıtlı olan kişilerin aşılamaları, bu hizmeti veren ve aşı uygulamaya yetkili olan sağlık personeli tarafından yapılıyor.
T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından temin edilen aşılar, aşılama hizmeti sunulan sağlık kuruluşlarında ücretsiz olarak uygulanıyor.

Aşılama hizmeti, sağlık kuruluşlarında COVID-19 pandemisi sağlık önlemlerine uygun şekilde sürdürülüyor. Aşılama hizmetlerinden yararlanacak kişinin hem kendi güvenliği hem de toplum sağlığı için sağlık kuruluşuna gitmeden önce randevu alması gerekiyor. Böylece kalabalık oluşumu önlenirken temas riski de azalıyor. Ayrıca sağlık kuruluşlarına giderken ve orada bulunulan süre içerisinde maske, mesafe ve temizlik kurallarına uyulması gerekiyor.

Covid-19 aşıları güvenli mi?

Koronavirüs aşısı ile ilgili bilgi karmaşaları yaşanırken birçok kişi de güvenirlilik konusunda da tereddütler yaşıyor. Hiçbir aşı, faz çalışmaları yapılmadan, bu çalışmaların sonuçları ilgili mercilerle şeffaf bir şekilde paylaşılmadan onay alamaz, piyasaya sürülemez. Aşı çalışması yapan kuruluş, geliştirme ve üretim sürecinde uluslararası kalite standartlarına uymak zorunda. Bu standartlar İyi Laboratuvar Uygulamaları (GLP-Good Laboratory Practices), İyi Klinik Uygulamaları (GCP-Good Clinical Practices) ve İyi Üretim Uygulamaları’dır (GMP-Good Manufacturing Practices).
Ayrıca faz çalışmaları sırasında aşıyla ilişkili olduğu düşünülen ve insan sağlığını belirgin ölçüde olumsuz etkileyen bir durum saptandığında çalışmalar durduruluyor. Yalnızca sorunun aşı ile ilişkili olmadığından emin olunması durumunda çalışmalar sürdürülmekte, aşılama yapılıyor ise kaldığı yerden devam ettiriliyor. Bu çerçevede ülkemizde uygulanmaya başlanan COVID-19 aşılarının faz çalışmalarında çalışmanın durmasına sebebiyet verecek bir yan etki ile karşılaşılmazken uygulama aşamasında da aşıların güvenliliği konusunda herhangi bir tereddüt bulunmuyor.

Aşının yan etkileri var mı?

Bugüne kadar COVID-19 aşılarına yönelik gerek yürütülen klinik çalışmalarda gerekse mevcut aşı uygulamalarında ciddi yan etkilere rastlanmazken aşılama sonrasında görülen yan etkiler sıklıkla hafif seyrediyor. 

Bunlar; yorgunluk, baş ağrısı, ateş, titreme, kas/eklem ağrısı, kusma, ishal, aşı uygulanan bölgede ağrı, kızarıklık, şişlik gibi hafif yan etkilerdir. Ancak nadir de olsa alerjik reaksiyonların olabileceği göz ardı edilmeden aşı uygulamasından sonra bir rahatsızlık hissedilmesi durumunda en yakın sağlık kuruluşuna başvurulması ve hekime yakın zamanda aşı olunduğu bilgisinin iletilmesi gerekiyor.

Yan etkilerle karşılaşıldığında yapılacaklar

Peki aşı sonrasında bir yan etki ile karşılaşıldığında ne yapılması gerekiyor?  Sağlık Bakanlığı Covid-19 Aşısı Bilgilendirme Platformu’nda yer alan verilere göre; aşı sonrasında sık olarak karşılaşılabilecek durumlar ve bu hafif durumlara yönelik destekleyici yaklaşımlar şunlar:

• Aşı uygulanan bölgede ağrı/şişlik/kızarıklık
Aşı uygulanan kolunuza yüksekte olacak şekilde pozisyon veriniz. Soğuk uygulama yapınız. Örneğin; soğuk suyla ıslatılmış bir havlunun aşı yapılan bölgeye uygulanması vb. Bu sırada cilde doğrudan buz temas ettirilmesinden kaçınılmalıdır.
Parasetamol içeren ağrı kesiciler kullanılabilir.

• Yorgunluk 
İstirahat ediniz, yeterli sıvı aldığınızdan emin olunuz.

• Hafif ateş, titreme 
İstirahat ediniz, yeterli sıvı aldığınızdan emin olunuz, parasetamol içeren ağrı kesiciler kullanabilirsiniz.

• Baş ağrısı 
Parasetamol içeren ağrı kesiciler kullanabilirsiniz.

• Kas/eklem ağrısı 
İstirahat ediniz, yeterli sıvı aldığınızdan emin olunuz, parasetamol içeren ağrı kesiciler kullanabilirsiniz.

• Kusma, ishal 
Bol sıvı takviyesi yapabilirsiniz, beslenmenizi ishal diyetine uygun olarak düzenleyebilirsiniz. Ağızdan sıvı ve gıda alınamayacak kadar kusma olması durumunda sıvı kaybı olabileceğinden sağlık kuruluşuna başvurulması gerekiyor.

COVID-19 aşısı uygulamasından sonra bunların dışında aşıyla ilişkili olabileceği düşünülen bir rahatsızlık hissedilmesi durumunda en yakın sağlık kuruluşuna mutlaka başvurulmalı.

Aşı uygulaması yapılan her kişi, sonrasında aşıya ait tüm detaylara (elektronik aşı kartı vb.) cep telefonuna gönderilecek kısa mesajdan (SMS) ve e-Nabız hesabından erişebiliyor.
İkinci doz aşı randevusu hekim tarafından verilip kısa mesaj (SMS) olarak cep telefonuna bilgi olarak gönderiliyor. MHRS ve e-Nabız hesabınız üzerinden randevunuzu kontrol edebilir veya değiştirebilirsiniz. Dilerseniz aşı uygulaması ve randevu bilgilerinizin olduğu elektronik aşı kartının çıktısını alıp saklayabilirsiniz.

İki doz inaktif COVID-19 aşısı olmuş, yüksek risk altındaki sağlık çalışanları ve 50 yaş üstü kişiler ikinci dozdan en erken 3 ay sonra olmak koşuluyla inaktif veya mRNA COVID-19 aşılarından tercih ettiklerini olabilirler.