“Sıfır Atık” Eğitimleri Devam Ediyor

Aydın GEÇGEN

Çevre Bilinci ve Sıfır Atık Projesi kapsamında İlimiz Milli Eğitim Müdürlüğü bünyesindeki okullarda Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü personelince verilen eğitimlere devam ediyor. Bu kapsamda geçtiğimiz günlerde Kurucaşile Çok Programlı Anadolu Lisesi, Kurucaşile İlkokulu ve Ortakokulu, Şükürler İlkokulu ve Makaracı İlkokulu öğrencilere eğitim verildi.

Söz konusu eğitimlere ilişkin açıklamalarda bulunan Bartın Çevre ve Şehircilik İl Müdürü Ali Özcan, “Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın saygıdeğer eşi Emine Erdoğan Hanımefendi’nin himayelerinde yürütülen Sıfır Atık Projesi uygulamalarının yaygınlaştırılması kapsamında uygulamaya geçilen kamu kurumu sayısının 13 bine yükseltilmesinin Cumhurbaşkanlığı’nın İkinci 100 Günlük İcraat Programında yer alıyor. Bu kapsamda Belediyelerimizin, kurumlarımızın ve okullarımızın da desteği oldukça önemlidir.” dedi.

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nca, sürdürülebilir kalkınma ilkeleri çerçevesinde atıkların kontrol altına alınması, gelecek nesillere temiz ve gelişmiş bir Türkiye ile yaşanabilir bir dünya bırakılması hedefiyle uygulanan “Sıfır Atık” projesiyle ilgili detaylı bilgiler veren Bartın Çevre ve Şehircilik İl Müdürü Ali Özcan, şunları söyledi:

“’Sıfır Atık’ projesiyle israfın önlenmesi, kaynakların daha verimli kullanılması, ortaya çıkan atığın miktarının azaltılması, etkin toplama sisteminin kurulması ve atıkların geri dönüştürülmesi, ekonomik kazanç sağlanarak doğanın korunması amaçlanıyor. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın bu amaç doğrultusunda hazırladığı ‘Sıfır Atık El Kitapçığı’nda ise rakamsal veriler ışığında neler yapılması gerektiğine dair bilgiler aktarılıyor. Kitapçıkta sadece bir ton atık kağıdın geri kazanımı ile 17 ağacın kesilmesinin ve 12 bin 400 metreküp sera gazının engellendiği, 2.4 metreküp atık depolama alanından da tasarruf sağlandığı belirtiliyor. Projenin anlatıldığı kitapçıkta metal ve plastik geri kazanımı ile yüzde 95 enerji tasarrufu sağlanabileceği, geri dönüştürülen her bir ton cam için yaklaşık 100 litre petrolden tasarruf edileceği vurgulanıyor. ‘Sıfır Atık’, israfın önlenmesini, kaynakların daha verimli kullanılmasını, oluşan atığın miktarının azaltılmasını, etkin toplama sisteminin kurulmasını, atıkların geri dönüştürülmesini kapsayan atık önleme yaklaşımı olarak tanımlanan bir hedeftir. Atıkların geri dönüşüm ve geri kazanım süreci içinde değerlendirilmeden bertarafı hem maddesel hem de enerji olarak ciddi kaynak kayıpları yaşanmasına neden olmaktadır. Son yıllarda tüm dünyada bireysel, kurumsal ya da belediye genelinde sıfır atık uygulama çalışmaları yaygınlaşmaktadır.

“Yaşanabilir bir dünya bırakmak için”

Doğal kaynaklar, küresel ekonominin işleyişini ve yaşam kalitesini desteklemektedir. Bu kaynaklar yakıtlar, mineraller ve metaller gibi ham maddeler ile birlikte gıda, toprak, su, hava, biyokütle ve ekosistemleri de içermektedir. İyi işleyen bir ekonomi, doğal kaynakların ve ham maddelerin kesintisiz akışına bağlıdır. Kaynakların sürdürülebilir ve verimli bir şekilde yönetimi, günümüzde kaçınılmaz bir gereklilik durumundadır. 1900 yılına göre bugün, kişi başına enerji tüketimi 3 katına, ham madde kullanımı 2 katına, dünya nüfusu ise 5 katına çıkmıştır. Sanayi devrimine bağlı olarak ortaya çıkan teknolojik yenilikler ile birlikte artan nüfus ve şehirleşme, yaşam standartlarının ve tüketim alışkanlıklarının farklılaşmasına yol açar; sonuçta da geçmişe nazaran daha çok atığın oluşmasına neden olur. Bu durum aynı zamanda, başta doğal kaynakların tükenmesi ve iklim değişikliği gibi hususlar olmak üzere tüm canlıları tehdit edecek boyutlara varan hava, su ve toprak kirliliğine neden olur. Sürdürülebilir kalkınma ilkeleri çerçevesinde atıklarımızı kontrol altına almak, gelecek nesillere temiz, gelişmiş bir Türkiye ve yaşanabilir bir dünya bırakmak için sıfır atık prensibi hedef alınmalı ve entegre bir yaklaşımla atıkların yönetimi sağlanmalıdır. Sıfır Atık projesiyle hedeflerimiz temiz ortam kaynaklı olarak performansın ve verimliliğin arttırılması, israfın önüne geçildiğinden maliyetlerin azaltılması, çevresel risklerin azaltılmasının sağlanması, tasarruf ve ekonomik kazanç sağlanması, ‘duyarlı tüketici’ duygusuna sahip olunmasının sağlanmasıdır.1 ton atık kâğıdın geri kazanımı ile; 17 ağacın kesilmesi önlenir, 12 bin 400 metreküp kadar sera gazı engellenir, 2,4 metreküp atık depolama alanından tasarruf sağlanır. Yeni üretime kıyasla metal ve plastik geri kazanımı ile yüzde 95 enerji tasarrufu sağlanabilir. Geri dönüştürülen her 1 ton cam için yaklaşık 100 litre petrolden tasarruf edilebilir. Atık camlar tekrar cam ürünlerine; plastikler elyaf ve dolgu malzemesi gibi birçok malzemeye, atık metaller ise tekrar metal ürünlerine dönüşebilir. Organik atıklardan elde edilebilecek kompost ile topraklarımız daha verimli hale gelir.

Proje kapsamında yürütülen çalışmalar

İsrafın önlenmesi, doğal kaynaklarımızın daha verimli kullanılması, atık oluşum sebeplerinin gözden geçirilerek atık oluşumunun engellenmesi veya minimize edilmesi, atığın oluşması durumunda ise kaynağında ayrılarak geri dönüşüme kazandırılması noktasında mevcut sistemi daha düzenli, sistemli ve uygulanabilir bir temele oturtmak amacıyla sıfır atık prensibiyle yola çıkılmıştır. Hem Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nda hem de Cumhurbaşkanlığı Külliye ’sinde uygulamaya geçilmiş olup uygulamanın tüm Türkiye’ye yayılması konusunda çalışmalara başlanmıştır. Sıfır atığın uygulanmasına ilişkin yol göstermek adına hazırlanan ‘Sıfır Atık Uygulama Rehberi’ Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın web sitesinde yer almaktadır. Sıfır Atık Projesi’nde sürdürülebilir, profesyonel bir yaklaşımla çalışmaların gerçekleştirilebilmesi için 7 aşamadan oluşan yol haritası esas alınır.

Odak noktası ekipleri kuruldu

Kurumdaki sıfır atık yönetim sisteminin kurulmasından, etkin ve verimli bir şekilde uygulanmasından ve izlenmesinden sorumlu olacak 1 asil, 1 yedek olmak üzere en az 2 kişi belirlenir. Belirlenen bu kişiler tarafından, sıfır atık yönetimini sağlayacak bir çalışma ekibi kurulur. Atığın özelliği, miktarı, kaynağı, atık biriktirme, toplama ve taşıma yöntemleri, atık geçici depolama alanları ile atıkların teslim edildiği yerlere ilişkin bilgileri içeren mevcut atık yönetimi ortaya konulur.

Mevcut durum esas alınarak kuruma özgü termin planı hazırlanır. Termin planında ihtiyaçların belirlenme ve temin edilme süresine, eğitim takvimine ve uygulama başlangıcına yer verilir. Uygulamada kullanılacak tüm ihtiyaçlar belirlenir ve listelenir. Kumbara, poşet, taşıma aracı, konteyner temin edilir. Uygulamanın ne şekilde, ne zaman, kimler tarafından gerçekleştirileceğine ilişkin talimatname hazırlanır. Atıkların geçici olarak depolanacağı alan mevzuata uygun olarak kurulur.

Eğitimler devam edecek

Uygulamada verimli bir çalışma gerçekleştirilebilmesi için hedef kitlelere göre eğitimin gerçekleştirilmesi çok büyük önem taşır. Hedef kitlelere yönelik uygulamalı eğitim ve bilgilendirme yapılır. Hedef kitle olarak odak noktaları, bakım onarım sorumluları, temizlik görevlileri, geçici depolama alanı sorumluları ve tüm çalışanlar esas alınır.

Renk skalası uygulanıyor

Biriktirme ekipmanları, ve tanıtım materyallerinde renk skalası uygulanır. Renklerin insanların algısı üzerinde büyük etkisi olduğundan ve uygulamada standarda erişmek adına renk skalası oluşturulmuştur. Oluşturulan renk skalasına göre; kâğıt-karton atıkları için mavi, plastik atıklar için sarı, cam atıklar için yeşil, metal atıklar için gri, organik atıklar için kahverengi, geri dönüşemeyen atıklar için siyah, tıbbi atıklar için poşetlerde kırmızı, kova-konteynerlerde turuncu, tehlikeli atıklar ve elektronik atıklar için şeffaf, tekstil atıkları için pembe; ahşap atıklar için turuncu, iri hacimli atıklar için lila, ekmek artıkları için mor, emek artıkları için beyaz rengin kullanılması tercih edilmiştir. Temin edilen biriktirme ekipmanları personellerin kolayca ulaşabileceği noktalara, uygun aralıklarla yerleştirilir. Ekipmanlara göre tasarlanmış bilgilendirme materyalleri kolay görülebilecek yerlere asılır. Atıkların toplanması ve taşınması temizlik görevlileri tarafından gerçekleştirilir. Toplanan atıklar kapaklı kurum içi taşıma araçları ile taşınır. Ayrı toplanan plastik, kağıt, cam, metal atıklar geri kazanım tesislerine gönderilir. Sebze-meyve artıkları, park-bahçe atıkları gibi atıklar organik atık olarak adlandırılır. Kompostlama organik maddelerin aerobik veya anaerobik koşullarda mikroorganizmalar vasıtası ile kararlı hale getirildiği bir işlemdir. Açık alanda veya makine ile kompost yapılır. Elde edilen kompost park ve bahçelerde toprak iyileştirici olarak kullanılır.

Ayrı toplanması gerekiyor

Bitkisel atık yağlar, atıksu toplama sistemlerinin daralmasına ve tıkanmasına; toprak kirlenmesi ile beraber yeraltı suyu kirlenmesine sebep olur. Bu nedenle ayrı toplanması gereklidir. Atık elektrikli ve elektronik eşyalar, içeriğinde bulunan ağır metaller nedeniyle çevre ve insan sağlığına zararlı etkilerde bulunabilecek atıklardandır ve ayrı toplanması sağlanmalıdır. Atık piller, içeriğinde bulunan ağır metaller nedeniyle çevre ve insan sağlığına zararlı etkilerde bulunabilecek atıklardandır ve ayrı toplanması gereklidir. Tehlikeli atıklar; yanıcı, yakıcı, kanserojen, patlayıcı, tahriş edici, zehirli atıklardandır ve ayrı toplanması sağlanmalıdır. Tıbbi atıklar, doğrudan veya aracı hayvanlarla bulaşan, cüzzam, veba, kolera, dizanteri, tüberküloz, kuduz, sıtma gibi hastalıklara sebebiyet verebilen atıklardandır. Bu nedenle hiçbir suretle diğer atıklarla karıştırılmamalı, ayrı olarak toplanması sağlanmalıdır. Ayrı ayrı toplanan atıklar, geçici depolama alanında depolanır. Geçici depolama alanına gelen ve çıkan tüm atıkların kayıtları tutulur. Değerlendirilebilir atıklar çevre lisanslı geri kazanım tesislerine, değerlendirilemeyen atıklar ise çevre lisanslı bertaraf tesislerine gönderilir.

Raporlama İzleme Önlem Revizyon

Uygulamadaki tüm atıkların kayıtları tutulur. Uygulamanın etkinliğinin değerlendirilmesi amacıyla izleme ekipleri uygulamayı değerlendirir. Elde edilen verilere ilişkin raporlama yapılır; yıllık rapor hazırlanır; eksiklikler ve geliştirilecek taraflar tespit edilir ve önlemler alınır.

Proje kapsamında planlanan çalışmalar

Sıfır Atık Projesi, 2018-2023 dönemini içeren Sıfır Atık Yönetimi Eylem Planı çerçevesinde aşamalı olarak hayata geçirilecektir. Sıfır Atık Projesi’nin aşamalı olarak; kamu kurumlarında, havaalanı, otogar, tren garı gibi terminallerde, eğitim kurumlarında, alışveriş merkezlerinde, hastanelerde, otel, restoran gibi eğlen-dinlen tesislerinde, büyük iş yerlerinde uygulanması ve 2023 yılında tüm Türkiye’de uygulamaya geçilmesi hedeflenmektedir.”